Dziady Noworoczne to grupy bądź zespoły kolędnicze, których członkowie przebierają się w barwne kostiumy, zakładają kolorowe a jednocześnie przerażające maski, a następnie wychodzą na ulice, by grać, tańczyć i śpiewać kolędy przy dźwigach ludowych instrumentów. Tradycja jest jednym z najstarszych obrzędów Podbeskidzia, która przekazywany jest z pokolenia na pokolenie. Dzięki temu możemy wejrzeć w przeszłość i zobaczyć jak kiedyś świętowano nadejście Nowego Roku, poznać sposoby składnia życzeń noworocznych, które bardzo często łączyły się z robieniem psikusów przechodniom. W ten oto sposób górale żywieccy wiążą wyśmienitą zabawę z dbaniem o tradycję i zachowaniem obrzędów naszych przodków.
W skład Dziadów wchodzą postacie takie jak: komendant, czyli kierownik całego pochodu, konie, Pachołek, Niedźwiedź, Żyd, Młoda Pani, Cygan z Cyganką, Dziechciarz, Kominiarz, Śmierć, Diabeł, Macidula, Policjant, Ksiądz i górale, którzy zajmują się przygrywaniem kolędnikom.
„Gronicki” z Brzuśnika
Prowodyrem stworzenia Grupy Kolędniczej „Gronicki” był Paweł Figura, który wprowadził tradycję kolędowania z dziadami do swojego domu. Dzięki temu zaangażował swoich synów, Artura i Piotra, w tradycję kolędowania z dziadami po wsiach. Rezultatem tych działań było stworzenie w Gminie Radziechowy – Wieprz Grupy Kolędniczej „Gronicki” z Brzuśnika w 2000 roku. Nazwa tej grupy została zaczerpnięta od pobliskiej góry „Suchy Groń”, na który, z Bystrej, prowadzi szlak turystyczny. Głównym celem utworzenia grupy było podtrzymanie tradycji godów żywieckich i zachęcenie młodych ludzi, by brali aktywny udział w kolędowaniu.
Przez pięć lat od stworzenia grupy, założyciele i ich przyjaciele, których fascynowała tradycja kolędowania w postaci Dziadów, odwiedzali wioski i domy, by zanieść życzenia do każdego, kto chciał je przyjąć. Z każdym z takich występów wiązał się szereg przygotowań, na początku działalności grupy „Gronicki” było zgromadzenie masek od poprzednich uczestników kolędowania, odnowienie ich a później zakup brakujących masek, strojów bądź elementów do strojów, które zostały wykorzystane przez postaci Dziadów. Część masek została zakupiona z Żabnicy, Milówki i z Cięciny, a każda z tych miejscowości miała swój własny sposób tworzenia masek, dodawania cech charakterystycznych dla danej miejscowości.
Spotkania Grupy Kolędniczej „Gronicki” są organizowane z różną częstotliwością. Największe natężenie spotkań rozpoczyna się w listopadzie, gdzie uczestnicy przygotowują swoje maski, stroje, uzupełniają różnobarwnymi materiałami, rogami i skórami zwierząt. Kolejnym etapem jest kolędowanie, w którym każda z postaci ma do odegrania swoją bardzo ważną rolę, która wiążę się z charakterem odrywanego bohatera, a jego zachowanie miało przynieść szczęście i dobrobyt wiosce, domostwu, czy samym gospodarzom. Później, po zakończeniu etapu kolędowania, „Gronicki” składują swoje stroje w jednym miejscu, gdzie czekają na kolejny rok. W ciągu roku spotkania grupy są zależne od potrzeb, głównie zajmują się naprawianiem i odnawianiem strojów, czasem tworzą coś nowego.
W wyniku sporego zaangażowania starszego i młodszego pokolenia w kolędowanie, grupa „Gronicki” w 2006 roku zgłosiła swój udział po raz pierwszy w Przeglądzie Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych „Gody Żywieckie”. Później, corocznie przygotowywali stroje i występ na konkurs, czego rezultatem w 2011 roku stała się statuetka „Złote Konie” – najwyższa nagroda przeglądu.
Obecnie, w poczet Grupy Kolędniczej „Gronicki” wchodzi około dwudziestu do trzydziestu osób, co jest znacznie okrojonym składem. W poprzednich latach, grupa liczyła około pięćdziesięciu członków.
Dlatego ważne jest, aby każdy z nas zaangażował się w kultywowanie tradycji naszego regionu, by pamięć o nich trwała, a przyszłe pokolenie mogły czerpać z nich wiedzę i doświadczenie.
ZACHĘCAMY DO WSTĄPIENIA DO GRUPY KOLĘDNICZEJ „GRONICKI”!
tekst: Patrycja Mędrala
film i zdjęcia: Agnieszka Zemczak-Karkoszka
Zachęcamy też do oglądnięcia filmów z Grupą Kolędnicza “GRONICKI” z Brzuśnika
